صنایع دستی هر شهر بخشی از ویژگی‌های شخصیتی و هویت آن شهر را شکل می‌دهد که انعکاسی از تاریخ و فرهنگ مردمان آن سرزمین است.
سیری در صنایع دستی مردمان بلوچ، سیمایی از تاریخ گذشته و فرهنگ بلوچ را به ما نشان می‌دهد که در طی سالیان طولانی توسط دستان و اندیشه هنرمند مردمان این سرزمین خلق شده است.
از آنجایی که قدمت صنایع دستی چابهار بسیار زیاد است، می‌توان بخش مهمی از هویت و فرهنگ ایرانی و بلوچی را در میان نقش و رنگ‌های این آثار هنری به وضوح دید.
معرفی صنایع دستی و شناخت آثار هنری هر شهر و منطقه باعث آشنایی بیشتر مردم با هنرهای محلی آن منطقه می‌شود و بدین ترتیب به رونق کسب و کار مردمان بومی نیز کمک می‌کند.
یکی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای محلی چابهار برای خرید صنایع دستی بومی منطقه «دکه بازار» است که انواع سوغاتی‌های رنگارنگ منطقه را با قدم زدن در این بازار می‌توانید خریداری کنید.
ما در این مقاله شما را با صنایع دستی چابهار بیشتر آشنا می‌کنیم تا با سفر به این خطه‌ی زیبا از دیدن و خریدن این آثار هنری در بازارهای سنتی لذت ببرید.
لباس محلی بلوچی
یکی از ارزشمندترین صنایع دستی چابهار لباس زنان بلوچی است که به نام «دوچ» شناخته می‌شود که به دلیل تراکم بالای کار دستی که روی آن انجام شده، گران‌ترین لباس محلی در ایران به شمار می‌آید که نمادی از فرهنگ چندین هزارساله این سرزمین و اقوام آن است.
جنس لباس محلی بلوچی از ابریشم به رنگ‌های مشکی، نارنجی، سبز و قرمز است که با هنر سوزن‌دوزی، آیینه‌دوزی، تکه‌دوزی و سکه‌دوزی به طور متراکم و متعدد تزیین شده است.
طرح‌ها و نقش‌های رنگارنگ دوخته‌شده روی این لباس شامل اشکال هندسی و اشکالی است که از طبیعت الهام گرفته شده‌اند.
پارچه‌های سوزن دوزی شده بلوچ
هنر سوزن دوزی یا بلوچی دوزی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین هنرهای دستی استان سیستان و بلوچستان و منطقه چابهار است که طرح و نقش‌های رنگارنگ آن با ظرافت و دقت تمام و با الهام از درد و رنج‌ها و رؤیاهای زنان بلوچ بر روی پارچه‌هایی ساده دوخته می‌شوند.
سوزن دوزی از جمله هنرهای دستی و رودوزی روی پارچه است که با قلاب و سوزن و نخ‌های رنگی روی پارچه، لباس، رومیزی، سفره عقد، روتختی و غیره نقش می‌بندد.
این هنر شهرت جهانی دارد و به دلیل اصالت و کیفیت بالا نه تنها جزء صنایع دستی گران‌قیمت به حساب می‌آید بلکه در فهرست جهانی صنایع دستی یونسکو نیز ثبت شده و مهر اصالت این سازمان را دریافت کرده است.
آیینه دوزی و سکه دوزی بلوچ
یکی از هنرهای ظریف و بسیار اصیل منطقه چابهار، هنر تزیین پارچه با قطعات کوچک آیینه و سکه‌های قدیمی است که گاهاً برای زیباترشدن پارچه از منجوق، مروارید و پولک در کنار قطعات سکه و آینه نیز استفاده می‌شود.
این هنر زیبا برای زینت دادن به لباس‌های محلی مثل جلیقه یا برای تزیین روتختی، دیوارکوب و غیره نیز استفاده می‌شود و این پارچه‌ها در فرهنگ مردم بلوچ برای تزیین شتر در مراسم عروسی هم کاربرد دارند.
حصیربافی هنری به قدمت نخل‌های بلوچ
یکی از انواع صنایع دستی رایج در میان مردان و زنان استان سیستان و بلوچستان هنر بافت انواع صنایع دستی مانند سبدهای حصیری، زیرانداز، کیف، بادبزن، گلدان حصیری و انواع ظرف با برگ‌ها و الیاف گیاهی درخت نخل است.
هنر حصیربافی در اصطلاح محلی با نام «تکرد» شناخته می‌شود که از هنرهای قدیمی این منطقه و یکی از بهترین گزینه‌ها برای خرید سوغاتی به شمار می‌آید که با دست و ابزارهای دستی ساده بافته می‌شود.
خمک دوزی هنری از صنایع دستی چابهار
خمک دوزی یکی دیگر از انواع سوزن دوزی در منطقه چابهار و استان سیستان و بلوچستان است که با نخ‌های ابریشمی ظریف و لطیف بر روی پارچه‌های کتان انجام می‌شود.
در این هنر نقوش و اشکال هندسی مانند مربع، مثلث، لوزی و گل‌های هشت پر به شکل برجسته روی پارچه دوخته می‌شوند و به دلیل ظرافتی که دارد بیشتر برای زینت دادن به لباس و یا برای تزیین کوسن، جانماز، دستمال سفره و رومیزی استفاده می‌شود.
دودنی بافی
یکی از هنرهای تزیینی فراموش شده در منطقه بلوچستان، هنر ساخت نوعی تورهای تزیینی با دست و استفاده از وسایل ساده‌ای مانند گیاهان علفی و دانه‌های گرد اسفند (دودنی) است.
مردم محلی این توری‌ها را به باور خود برای دفع و رفع بلا و برای چشم زخم درست می‌کنند و توسط ذوق و هنر زنان و دختران بلوچ بافته می‌شوند.
سفالگری مردمان بلوچ
منطقه سیستان و بلوچستان به خاطر داشتن خاک مناسب و نوع خاک منطقه که پس از پخت در کوره قرمز رنگ می‌شود، یکی از مراکز تولید سفال و اجرای هنر دستی سفالگری در ایران است.
سفال‌های پیدا شده در شهر باستانی سوخته نشان از قدمت دیرینه این هنر دارد که به صورت کاملاً دستی و سنتی بدون چرخ سفالگری انجام می‌شود.
نوع این سفال‌ها بسیار خاص و شبیه سفال‌های باستانی است و همین امر آن‌ها را از دیگر انواع سفال در سایر مناطق ایران متمایز کرده است.
گلیم بافی هنر مردمان بلوچ
گلیم‌های چابهار و منطقه بلوچستان یکی از انواع معروف گلیم در ایران هستند که سبک و طرح مخصوص به خود را دارد که بیشتر شامل نقوش هندسی و راه راه در پس زمینه‌ای از رنگ‌های تیره یا رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز می‌شود.
عشایر مناطق مختلف بلوچستان این گلیم‌ها را از پشم دام تهیه می‌کنند که پیش از این به عنوان روانداز حیوانات باربر یا زیرانداز استفاده می‌شده است، اما امروزه بیشتر جنبه تزیینی گرفته است.
چادر بافی
یکی از صنایع دستی چابهار که در بین عشایر منطقه چابهار و کلاً مناطق عشایرنشین بلوچستان رواج دارد، دوخت سیاه چادرهای عشایری است که به آن‌ها پلاس نیز می‌گویند.
چادر بافی ارزش هنری بالایی دارد که بر روی دار و با موی بز به عنوان تار و پود بافته می‌شود، زیرا موی بز نسبت به پشم میش یا گوسفند وزن کمتری دارد و در برابر باد و باران به عنوان عایق عمل می‌کند.
هنر تزیینی معرق صدف
سواحل چابهار صدف‌های زیبایی دارد که بومیان منطقه با استفاده از موجودات مختلف دریایی مثل صدف، حلزون، مرجان، استخوان ماهی و گوش ماهی، انواع معرق، تابلو و اکسسوری‌های زینتی گوناگون می‌سازند که یکی از بهترین سوغات و صنایع دستی چابهار به شمار می‌آیند.
