طلا کوبی چیست؟

هنر طلا کوبی یکی از آثار دستی ایران می باشد که قدمت زیادی دارد اما زیاد مورد توجه قرار نگرفته است، این هنر زیر شاخه صنایع دستی فلزی ایران می باشد؛ شاید برایتان این سوال پیش بیاید که چرا این هنر در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته با اینکه ارزش زیادی دارد؟ فکرتان هم درست است اما دلیل این موضوع به تاریخ ورود این هنر به ایران می باشد، بله درست خواندید ورود این هنر به ایران.

هنر طلا کوبی

هنر طلا کوبی

هنر طلاکوبی 700 سال قبل از دوران صفویه وارد ایران شد اما دوره اوج آن در همان دوره صفویه بود که این هنر به اصفهان آورده شد؛ در اصل این هنر مربوط به خراسان، سمرقند و افغانستان می باشد به همین خاطر تعداد انگشت شماری از استادان ایرانی در این حوزه فعالیت دارند که آن هم در اصفهان و یا تهران هستند؛ با این حال در ایران، اصفهان را پایتخت این هنر می دانند.

در گذشته از این هنر در ساخت ابزار و وسایل جنگی همانند شمشیر، زره، سپر، دسته چاقو و بسیاری از موارد دیگر استفاده می شود اما امروزه اینگونه موارد به آثار تاریخی تبدیل شده اند و محصولاتی که امروزه با عنوان طلا کوبی به بازار عرضه می شوند، متفاوت هستند.

طلا کوبی چیست

طلا کوبی چیست

طلا کوبی چیست

به هنر حکاکی روی فلزات با استفاده از طلا، طلاکوبی گفته می شود؛ این هنر بیشتر برای تزئین اشیا و آثار فلزی مورد استفاده قرار می گیرد و یکی از چندین روش تزئین اشیا می باشد که به آن زر کوبی یا مطلا کاری نیز گفته می شود؛ روش کار بدین صورت است: محل هایی که قرار است با طلا کار بشوند را باستفاده از کارد مخصوص به صورت دندانه دندانه شیار دار می کنند و  نخ، رشته و در بعضی مواقع ورقه طلا را روی قسمت های تعیین شده قرار داده و با دیگر ابزار ها آن را در جای خود محکم می کنند.

طلاکوبی روی فلز

همانطور که گفته شد هنر طلا کوبی روی فلزات انجام می گیرد اما اکنون می خواهیم بررسی کنیم که روی چه فلزاتی انجام می گیرد؛ در گذشته به دلایل مختلف از فلزات برنج، مس و مفرغ استفاده می کردند اما با رسیدن این هنر به اصفهان، هنرمندان این شهر آثار بسیار زیبا و متفاوتی را با استفاده از فولاد تولید کردند که بسیار مورد توجه قرار گرفت و فراگیر شد.

طلاکوبی روی فلز

طلاکوبی روی فلز

طلاکوبی روی فولاد

همانطور که در قسمت قبل گفته شد مرکز و پایتخت طلا کوبی ایران، اصفهان است و به این دلیل این صفت به اصفهان نسبت داده اند که در واقع نوآوری را در این صنعت ایجاد کرده است؛ در اصفهان از فولاد علاوه بر ابزار و وسایل، علم هم می سازند، علم ها جز وسایل عزاداری می باشند که جلو تر دسته آن ها را حرکت می دهند، ابعاد بزرگی دارند و از اشکال سنتی مختلف، گلدان ها، پرندگان متفاوت ( طاووس ) و … در ساخت آن ها استفاده می شود.

طلا کوبی در قسمت آخر بعد از ساخت کامل علم انجام می گیرد و اصولا روی پرندگان و اسامی مبارکه ائمه انجام می گیرد.

5 مرحله زر کوبی ( طلا کوبی )

1. شیار زدن بر روی کار ( مجسمه و یا ورقه فولادی )

با استفاده از یک تبغه  فولادی بسیار محکم، باید شروع به ایجاد خط هایی منظم و در کنار هم بر روی کار بکنیم.

2. ایجاد طرح مورد نظر بر روی کار

با استفاده از کاغذ کاربنی طرح مورد نظر را روی کار انتقال می دهیم، طرح هایی که در این کار مورد استفاده قرار می گیرند شامل:  چنگ، اسلیمی، ترنج به علاوه  اسم های متبرکه که با انواع خط های نوشته شده،  می شوند.

 مرحله زر کوبی ( طلاکوبی)

مرحله زر کوبی ( طلاکوبی)

3. کوباندن طلا بر روی کار ( مجسمه و یا ورقه فولادی )

در این قسمت میله های بسیار نازک طلا را باید روی شیار های ایجاد شده، کوبانده شود؛ به دلیل این که میله های طلا یسبار نازک هستند حساسیت بالایی دارند و مهارت زیادی را طلب می کنند زیرا با کوچک ترین اشتباه می شکنند، به همین منظور چکش های بسیار سبکی طراحی شده که سر آن ها از الماس سخت است.

 4. کوباندن یشم

در این قسمت باید مطمئن بشویم که طلا به طور کامل بر روی شیار ها قرار گرفته به همین منظور با استفاده از سنگی به نام یشم، روی میله های طلا مجددا کشیده می شوند تا کامل داخل شیار ها پهن بشوند.

5. پرداخت کار

در این مرحله کار تمیز می شود زیرا در طول کار کثیف شده و پس از آن با استفاده از آب و مواد شوینده خاص جلا داده می شود، در آخر هم به آن حرارت می دهند تا تاثیرش چند برابر بشود.

طلاکوبی روی چوب

طلا کوبی رو چوب هم انجام می شود اما روش انجام آن کمی متفاوت است، این نوع طلا کوبی هم برای تزئین انجام می شود اما اصولا برای در های منزل و مبل ها انجام می گیرد؛ برای این کار ابتدا مراحل تولید محصول از ساخت و برش تا رنگ آمیزی را انجام می دهیم اما قسمت هایی را که مربوط به طلا کوبی است را دست نمی زنیم.

طلاکوبی روی چوب

طلاکوبی روی چوب

در آخر قسمت ها را تمیز کرده و نوعی چسب مخصوص که برای طلا کوبی است را روی آن بخش می زنیم و بین 3 تا 4 ساعت به آن مهلت می دهیم تا خشک شود؛ این نوع چسب ها خاصیتی دارند که حتی بعد از خشک شدن خاصیت چسبندگی خود را از دست نمی دهند؛ بعد از خشک شدن ورقه های طلا را به آرامی و با دقت بسیار بالا روی چسب ها قرار می دهیم.

در آخر دقت می کنیم که در زیر ورقه های طلا هوا یا رطوبت نمانده باشد و سپس یک لایه کاور یا محافظ روی آن می کشیم.

نقره کوبی

نقره کوبی روی مس

نقره کوبی هم مانند طلا کوبی یکی از زیر شاخه های صنایع دستی فلزی است و دارای ویژگی های یکسان است؛ مراحل تولید و اجرای آن با طلا کوبی یکی است و فقط بجای استفاده از میله های طلا از نقره استفاده می شود؛ در رابطه مرکز این هنر باید به تبریز اشاره کنیم؛ اصفهان هم در این هنر قدرتمند است اما مر کز اصلی این کار استان آذربایجان است و هنرمندان و چیره دستان این کار در آنجا فعالیت می کنند.

نقره کوبی

نقره کوبی

برای آموزش و یادگیری کامل تر می توانید مقاله ” آموزش طلا کوبی روی فلز ” را مطالعه کنید.