از ابتدای تاریخ بشر صنایع دستی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و رفته رفته با ماشینی شدن و پیشرفت،جوامع صنایع دستی کاهش پیدا کرده است اما صنایع دستی برای تمامی مردم دنیا از اهمیت خاصی برخوردار است حال این صنعت از هرجای دنیا که می خواهد باشد!
صنایع دستی هر منطقه با منطقه ی دیگر فرق دارد و هر کشور و شهری صنایع دستی خاص خود را دارد. صنایع دستی هر کشوری هویت و تمدن آن کشور را نشان می دهد؛و ایران از جمله کشورهایی است که دارای تمدنی فاخر و بسیار عمیق است و یکی از پایه گذاران تمدن فرهنگی و هنری و تاریخی در میان تمام کشورهای دنیا محسوب می گردد.
تاثیر صنایع دستی بر اقتصاد و درآمد زایی
بدون تردید یکی از معضلات بغرنج و عدیده فعلی کشور در عرصه اقتصادی و اجتماعی به عارضه بیکاری و کمبود فرصت شغلی معطوف می شود؛در واقع،از صنایع دستی در بخش های گوناگون با حداقل سرمایه و هزینه می توان برای سودآوری و گردش مالی قابل توجهی استفاده کرد.
خاتم کاری اصفهان،چاقو و ظروف مسی زنجان،معرق کاری،سوزن کاری،منبت کاری،حصیر بافی،سرامیک،سفال لاله جین،قالی ترکمنی و… تنها صنایع دستی این مرز و بوم به شمار می روند و هر یک قادر است به عنوان مولفه ای تاثیر گذار در توسعه ی غیر نفتی کشور مد نظر قرار گیرد.
همانطور که دهه های متمادی ،صنایع دستی ایران،به واسطه ی اعتبار جهانی ،بخشی از درآمد ارزی مورد نیاز کشور را تامین کرده است.
ویژگی های صنایع دستی ایران
صنایع دستی ایران از زمان های بسیار دور وحتی میتوان گفت از دوران انسانهای اولیه بوده است واین مطلب انسان را به شگفتی وا می دارد .بخشی از آثار بجای مانده از این صنایع دستی به دوران انسانهای اولیه برمیگردد و انسان را به تعجب وا می دارد . تصاویرحیواناتی که به شکلی تخیلی بر روی سفالهایی که از گل پخته شده کشیده شده است ،حیرت انگیز است.
در صنایع دستی ایرانیان ذوق هنری و صبری جمیل و وسواسی زیبا نهفته است که این امر باعـث شده صنایع دستی به گونه ای بسیار زیبا وظریف نمایانگر شود ،از دیگر ویژگی های صنایع دستی ایران وجود مذهب ومعنویت است که در فرش ها وسرامیک ها وقلم زنی وقلم کاری و…میتوان دید که شاید در خیلی از صنایع کشورهای دیگر دیده نمی شود.
از دیگر ویژگی های صنایع دستی ایران که واقعا باعث افتخار هر ایرانی می باشد این است که حدود نیمی از رشته های صنایع دستی دنیا از آن ایران است.یعنی از602 رشته صنایع دستی جهان ،299 رشته در ایران وجود دارد که از این میان 196 رشته صنایع دستی در استان اصفهان موجود است ،در واقع می توان گفت در حدود 1/3صنایع دستی دنیا در استان اصفهان جمع شده است واین یکی از ویژگی های جذب توریست وگردشگر محسوب می شود.
انواع صنایع دستی ایران
1-فرش ایرانی
فرش ایرانی به عنوان اصیل ترین هنر ایرانی به حساب می آید،از گذشته تا به امروز وجود یک فرش ایرانی در منزل یک ایرانی، یک زینت و هنر دست به شمار می آید؛اما متاسفانه با گذشت زمان وجود این فرش های دست بافت در خانه هایمان به ندرت دیده می شود و جای خود را به فرش های ماشینی داده است.
قدمت قالی بافی در ایران به 500 سال قبل از میلاد مسیح یعنی بیش از 2000 سال پیش بر می گردد؛پازیریک قدیمی ترین فرش مربوط به ایران است و در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری می شود. در فرش نقش و نگارهای زیبایی به کار برده می شود که پشت هر تصویری دنیایی از مفاهیم نهفته است و جنس نخ و رنگ فرش ایرانی کاملا طبیعی است،که خود از لحاظ طب سنتی برای بدن وسلامتی روح وجسم مفید می باشد.
2-قلم کاری روی پارچه
این هنر که یکی از مهم ترین صنایع دستی ایران به شمار می آید،خلق دستان هنرمند اصفهانی های عزیز است و زادگاه این هنر نصف جهان می باشد. از آنجایی که از قدیم کشیدن طرح روی پارچه با قلم صورت میگرفته،بنابراین به قلم کاری روی پارچه معروف شده است ولی امروزه به دلیل اینکه تقاضای مردم از این نمونه صنایع دستی بالا رفته،و تعداد زیادی باید از این هنر تولید شود،از قالب برای طرح انداختن روی پارچه استفاده می کنند.
رواج این هنر از دوران صفویه بوده است و اینکه قلمکار سازی و چاپ قلم در شهرهایی همچون: بروجرد،شیراز،رشت،نخجوان،سمنان،گناباد،مشهد،دامغان،نجف آباد،کاشان،یزد،اصفهان و همدان رواج داشته است و در آن زمان بهترین پارچه از آن بروجرد بود و شهر اصفهان فقط یکی از مراکز تولید این هنر یعنی هنر قلمکاری روی پارچه محسوب می شد؛ناگفته نماند هنوز هم مراکزی هستند که هنر قلمکاری (که یکی از محبوب ترین و نفیس ترین صنایع دستی به شمار می آید) را با روش سنتی کار با قلمو تولید می کنند.
پارچه قلمکار کاملا طبیعی است یعنی مرغوب ترین پارچه های قلمکار از جنس پنبه و از مواد طبیعی و از رنگ های طبیعی و موادی مانند کتیرا و گلیسیرین که با رنگ ها برای تثبیت هرچه بیشتر آنها مخلوط می شوندعمر قلمکار را افزایش می دهند.
3-ترمه
اوج هنر پارچه بافی کویر نشینان ایران است.
ترمه یکی از زیباترین و قدیمی ترین صنایع دستی ایران است و در صورتی که از الیاف طبیعی و به صورت دستی بافته شود ارزش زیادی دارد. ترمه در برخی از شهرهای ایران بافته می شود که یزد از جمله بهترین ترمه ها را داراست. ترمه ی اصل از پشم و ابریشم ساخته می شود و از دوران صفویه رواج پیدا کرده است. با لمس کردن پارچه ترمه می توان به اصل بودن آن پی برد؛به این صورت که با لمس کردن پارچه ترمه اگر احساس زبری داشتیم آن پارچه ترمه ی تقلبی است و اگر لطافت و نرمی را حس کردیم آن پارچه،ترمه ی اصل و خوبی است.
در ترمه ی اصل رنگ ها طبیعی است. دومین معیار برای شناخت ترمه ی اصل این است که از تراکم بالایی برخوردار باشد؛هرچه تراکم پارچه بیشتر و بافت ظریف تر باشد ترمه با کیفیت تر است. ترمه مصارف گوناگونی دارد از جمله جا نماز،رو میزی و… و البته در گذشته های دور از ترمه برای دوخت لباس های سلطنتی و پادشاهان استفاده می شده.
4-قلم زنی
قلم زنی و کاربرد فلزات به بیش از 1000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد و این هنر تاریخچه ای بسیار قدیمی دارد. هنر قلم زنی یکی از صنایع دستی اصفهان،شیراز،تبریز و طبس است که هر یک دارای سبک ویژه ی خود می باشد. این هنر روی فلزاتی همچون طلا،نقره،برنج و مس صورت میگیرد که مس نخستین فلزی است که در هنر فلزکاری از آن استفاده شد و در حال حاضر هم بیشترین استقبال را دارد.
هنر قلم زنی یکی از صنایع دستی اصفهان،شیراز،تبریز و طبس است که هر یک دارای سبک ویژه ی خود می باشد. این هنر روی فلزاتی همچون طلا،نقره،برنج و مس صورت میگیرد که مس نخستین فلزی است.
نقش هایی که روی فلز ایجاد می کنند با توجه به اعتقادات،آداب و سنن و فرهنگ آن منطقه و آن عصر و دوران با یکدیگر فرق می کنند و از روی نقش و نگار آن به دوران و منطقه ی آن پی می بریم. یکی از ارزش های مهم این هنر ماندگاری طولانی مدت آن می باشد.
5-مینا کاری
مینا کاری یا مینا سازی هنری است که سابقه ی 5 هزار ساله دارد و یکی از محبوب ترین صنایع دستی ایران است. این هنر بر روی سفال و مس می باشد. مینا کاری هنر آتش و خاک و کوره است. مینا بر روی مس به این صورت است که روی مسی که لعاب داده شده نقاشی کشیده می شود که بیشتر هم از طرح های اسلیمی (که از مهم ترین طرح ها و نقوش ایرانی است) استفاده می شود.
