کرمانشاه یکی از استان‌های تاریخی ایران با آب و هوای معتدل و کوهستانی است که قدمت آن به قرن چهارم میلادی بازمی‌گردد. شهر کرمانشاه، مرکز این استان در دوره ساسانیان به‌عنوان دومین پایتخت این سلسله انتخاب شد و به همین دلیل، این منطقه از اهمیت ویژه‌ای در غرب کشور برخوردار است. جاهای دیدنی استان کرمانشاه مانند بیستون و طاق بستان، معبد آناهیتا، طاق گرا، گور دخمه اسحاق وند، تکایای بیگلربیگی و معاون الملک، بوستان کوهستان، بازار سنتی، سراب‌های نیلوفر، هرسین، صحنه، روانسر، غار قوری قلعه، غار پراو، کاروان‌سراهای شاه عباسی و ماهیدشت و آبشار پیران در کنار طبیعت سرسبز، غذاهای محلی و صنایع دستی بی‌نظیر هر سال گردشگران بسیاری را به‌سمت خود می‌کشانند و این استان از بهترین مقاصد گردشگری غرب کشور است.
دامپروری یکی از شغل‌های رایج و پررونق در شهرهای استان کرمانشاه به شمار می‌آید و به همین دلیل مواد اولیه باکیفیت همیشه در دسترس استاد‌های صنایع دستی این منطقه بوده است. چرم سازی، چیغ بافی، نمد مالی، گیوه بافی، قالی، گلیم و جاجیم بافی، ساخت سازهای سنتی و فلزکاری از جمله صنایع دستی مشهور این منطقه هستند. جالب است بدانید که کرمانشاه در سال ۱۳۹۹ رتبه سوم صادرات صنایع دستی را بین استان های کشور به خود اختصاص داده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با صنایع دستی استان کرمانشاه آشنا کنیم.
با صنایع دستی کرمانشاه آشنا شوید:
- چرم سازی
- گیوه بافی
- قالی‌بافی
- گلیم بافی
- جاجیم بافی
- ارغوان بافی
- موج بافی
- پرده بافی
- نمد مالی
- چیغ بافی
- مرس بافی
- ابزارهای فلزی
- قلم زنی
قالی‌بافی
قالی بافی یکی از ارزشمند ترین هنرهای دستی کرمانشاه می باشد .بسیاری از زنان قالی باف برای مصارف خود قالی می بافند؛ قالی‌هایی با پرز بلند و به اصطلاح «پرگوشت» که در بافت آن‌ها از نخ پشم‌های رنگرزی شده با رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود. نقش «بازوبندی» یکی از اصلی‌ترین نقشه‌های بومی قالی کرمانشاهی است. کرمانشاهی‌ها برای بافت قالی، دار را به‌صورت عمودی یا ایستاده می‌گذارند و این یکی از تفاوت‌های اصلی این هنر قدیمی به نسبت سایر مناطق کشور در کرمانشاه است.
در حال حاضر قالی‌بافی در بیشتر روستاهای سنقر و در اغلب روستاهای صحنه، کنگاور، دینور و بیستون رایج است. قالی‌بافی همچنین در میان عشایر منطقه غربی کرمانشاه به‌خصوص ثلاث باباجانی در کنار دیگر صنایع دستی مانند گلیم بافی دیده می‌شود. واژه «گل» در فرهنگ قالی‌بافی کرمانشاه به‌معنای «نقش» است و به این ترتیب نام‌های «گل اکبرآباد» و «گل ترنجی» اشاره به نقشه قالی دارند. دارگل، معینی، سماوری، عبداللهی، اکبر آبادی، کیونانی و حسین آبادی از جمله نقشه‌های شناخته شده در استان کرمانشاه هستند؛ نقشه‌هایی که خود شامل مجموعه‌ای از خرده نقشه‌ها می‌شوند.
چرم سازی
چرم سازی یکی از صنایع محبوب کرمانشاه می باشد که بسیاری زیاد از مردم کرمانشاه به ان علاقه مند هستند .هنرمندان کرمانشاهی برای تولید چرم مرغوب و باکیفیت مراحلی چون آب زدن پوست، آهک زدن و عورام‌کاری، متورم کردن، نمک پاشیدن، مازوکاری، کاشی‌کاری، رنگ ریختن و صیقل‌زنی را انجام می‌دهند. چرم کرمانشاه یکی از بهترین چرم های کرمانشاه می باشد زمانی که به کرمانشاه سفر می کنید از خرید محصولات چرمی دریغ نکنید
ساخت کفش، زین اسب و شلاق (قمچی) و لگام اسب همه نشان از اصالت چرم سازی یا سراجی در کرمانشاه دارد. مشک، خیک، کمچان، مچ‌بند و پخشه پران از سراجی قدیم استان هستند که به مرور جای خود را به کیف و کمربند داده‌اند.
جاجیم بافی
بسیاری از خانواده‌های روستایی جاجیم را به‌عنوان جهیزیه و هدیه به عروس‌ها یا چشم روشنی به یکدیگر می‌دهند. از جاجیم به‌عنوان روانداز و زیرانداز دورو نیز استفاده می‌شود.
گلیم بافی
گلیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی کرمانشاه می باشد که در منازل انها تولید می شود . گلیم هرسین شهرتی جهانی دارد و نمونه‌های آن را میتوان در بسیاری از موزه‌ها مشاهده کرد. نقوش چشمه نظامی و نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی از جمله نقوش مشهور گلیم‌های کرمانشاه به‌ویژه هرسین هستند. در زمینه گلیم‌های هرسین نشانه‌های فراوانی از ترکیب تمدن و فرهنگ‌های مختلف نیز دیده می‌شود.
به علت مراتع سر سبز و مرتفع کرمانشاه که شرایط بسیار مساعدی می باشد برای چرای دام الیاف بسیار مرغوبی در ان تولید می شود و انبوه نیز می باشد
کارگاه گلیم بافیگلیم بافیگلیم بافی کرمانشاههنر گلیم بافی
صنایع دستی کرمانشاه
سبد بافی
روستای داریان از توابع شهرستان پاوه یکی از معروف‌ترین مناطق سبد بافی در استان کرمانشاه است.
ارغوان بافی یکی از صنایع قدیمی و رایج در کرمانشاه می باشد ؛ در اص این هنر از زمانی بروز پیدا کرد که بشر به چیدن شاخه های نازک از درخت کرد . بافت سبد با انواع شاخه‌ها، ترکه‌ها و ساقه‌های گیاهان و درختان در استان کرمانشاه رایج است و شما می‌توانید انواع محصولات ارغوان بافی را در این استان خریداری کنید.
روستای داریان از توابع شهرستان پاوه یکی از معروف‌ترین مناطق سبد بافی در استان کرمانشاه است. هنرمندان داریانی برای بافت سبد از شاخه‌های درخت ارغوان استفاده می‌کنند و به همین دلیل به این هنر ارغوان بافی نیز می‌گویند. درخت ارغوان که بیشتر در ناحیه سردسیر و کوهستانی اورامانات می‌روید، دارای ترکه‌های بسیار مقاومی است و سبدهای بافته شده از این درخت از لحاظ مقاومت و زیبایی به نسبت دیگر محصولات متمایز هستند.
چیدن شاخه درختجمع آوری شاخه درختچیدن شاخه درخت ارغوانکارگاه ارغوان بافی ارغوان بافیابزار ارغوان بافیهنرمند ارغوان باف ارغوان بافی کرمانشاهکارگاه سبد بافیمحصولات ارغوان بافیبافتن سبد ارغوان بافیسبد ارغوان بافی
جاجیم بافی
یکی دیگر از صنایع پرطرفدار کرمانشاه حاجیم بافی می باشد که از جنس پشم میاشد و بدون پرز بوده است. معمولا به‌عنوان بالاپوش گرم در این استان مورد استفاده قرار می‌گیرد.بسیاری از افراد حاجیم را با گلیم اشتباه می گیرند . تفاوت گلیم و جاجیم در طرز بافت آن‌ها است؛ جاجیم را در چهارتخته می‌بافند و سپس آن‌ها را به هم دوخته و وصل می‌کنند. برای پیدا کردن مرغوب‌ترین جاجیم کرمانشاه باید به منطقه اورامانات و ثلاث باباجانی بروید.
پرده بافی
این هنر بسیار زیبا کم کم رنگا بوی خود را از دست داده است و بسیار کم رواج شده است و به طوری شده است که تعداد انگشت شمار کمی فقط باقی مانده اند
چیغ بافی
چیغ یا چیخ، حصیری به پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتی‌متر است که روی آن با نقوشی بافته شده از نخ‌های رنگارنگ پشمی تزیین می‌شود. حفاظت و پوشاندن تزیین، سیاه چادرها و تقسیم داخل چادرهای عشایری به چند بخش جدا از هم از جمله کاربردهای چیغ هستند. چیغ بافی در میان عشایر کوچ‌نشین کرمانشاه کاربرد دارد. این هنر دستی با طرح‌ها و نقوش مختلف و زیبا یکی از بهترین محصولاتی است که می‌توانید به یادگار از کرمانشاه بخرید.
موج بافی
«موج» یا «رختخواب پیچ و مفرش» در استان کرمانشاه به پارچه‌های پشمی گفته می‌شود که به‌عنوان پتو، پشتی، رختخواب‌پیچ، بقچه، زیرانداز، فرش، رویه کرسی، سجاده، جانماز و همچنین برای چادرهای عشایر مورد استفاده قرار می‌گیرند. موج بافی از صنایع دستی بی‌نظیر استان کرمانشاه است که در آن هنرمند با پشم گوسفند و با استفاده از دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه‌هایی با طرح‌های هندسی در رنگ‌های مختلف تولید می‌کند. جانمازهای کوچک موج بافی در اندازه ۱۱۰ در ۶۰ سانتی‌متر بافته می‌شوند و معمولا ترکیب رنگی آن‌ها سیاه، سفید و قهوه‌ای است؛ برخلاف دیگر محصولات موج بافی که دارای رنگ‌های شاد هستند.
متاسفانه هنر موج بافی مانند بسیاری از صنایع دستی دیگر مناطق ایران رونق گذشته را ندارد؛ البته چند کارگاه موج بافی در منطقه اورامانات و جوانرود کرمانشاه فعال هستند و شما می‌توانید برای خرید پارچه‌های زیبا به این مناطق بروید. موج‌های رنگین کمان از مشهورترین محصولات این منطقه هستند. کشکولی، چهار خانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، برمالی و شطرنجی از جمله مهم‌ترین طرح‌های موج بافان هستند.
دستگاه موج‌بافی دستگاهی چوبی است که گاهی در روی زمین و گاهی در گودال قرار می‌گیرد. هر دستگاه موج بافی به یک بافنده و یک نفر ماسوره‌پیچ احتیاج دارد. اندازه موج به‌علت متغیر بودن عرض دستگاه‌ها متفاوت است؛ اما اندازه متداول آن یک پارچه به طول ۱۰ متر و عرض ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است.
موج بافی کرمانشاه
در حال حاضر با به‌روزشدن رنگ‌آمیزی و نقش‌پردازی صنعت موج بافی تقاضای مشتریان رو به افزایش است و کالاهایی چون کیف، کفش، کیف موبایل، قاب آینه و غیره نیز علاوه بر سجاده و روانداز در استان کرمانشاه تولید می‌شوند. موج از دو تکه هم‌اندازه با روش اریب بافی و طرح جناغی تولید می‌شود. سپس دو تکه به یکدیگر دوخته و انتهای موج با منگوله تزیین می‌شود. قصری، ایلامی، چهل طوقی و کردستانی از معروف‌ترین نقوش موج هستند.
صنایع دستی کرمانشاه
گیوه بافی
گیوه بافی یا گیوه کشی در بسیاری از شهرهای ایران رواج دارد؛ اما جالب است بدانید که شهر نودشه (در استان کرمانشاه) در فاصله ۱۶۰ کیلومتری شهر کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان «شهر گیوه» ثبت ملی شد. هنرمندان نودشه‌ای از این منطقه به شهر کرمانشاه می‌آیند و گیوه‌های سنتی و زیبای خود را در بازارها به فروش می‌رسانند. از طرفی دیگر کارگاه‌های بسیاری در خود شهر کرمانشاه به دوخت گیوه‌های باکیفیت و راحت مشغول هستند و محصولات خود را در بازار عرضه می‌کنند. از دیگر مراکز ساخت گیوه در این استان میتوان به پاوه و هرسین اشاره کرد.
گیوه در اصطلاح محلی با نام کلاش نیز شناخته می‌شود و قدمت ساخت آن در استان کرمانشاه به سال‌های دور بازمی‌گردد
گیوه نوعی پاپوش و کفش دست‌دوز قدیمی است. گیوه‌های تولیدی در استان کرمانشاه شامل پنج مدل گیوه زیرپارچه ای، گیوه تخت چرمی، گیوه تخت آجیده، گیوه تخت لاستیکی و گیوه رویه ابریشمی هستند. گیوه در اصطلاح محلی با نام کلاش نیز شناخته می‌شود و قدمت ساخت آن در استان کرمانشاه به سال‌های دور بازمی‌گردد. مردم این استان به‌دلیل زندگی در مناطق کوهستانی و گذرهای صعب‌العبور و سنگلاخی نیاز به پاپوش‌هایی نرم، سبک، راحت و مقاوم داشتند و به همین دلیل به تولید گیوه روی آوردند.
گیوه متشکل از دو قسمت کفی و رویی است. کفی گیوه معمولا از لاستیک و چرم تولید می‌شود؛ اما رویه آن از جنس نخ است. گیوه کش‌ها در کرمانشاه تا قبل از پیدایش صنعت لاستیک سازی، زیر کلاش‌ها را با پوست گاومیش درست می‌کردند و رویه آن را با نخ یا ابریشم می‌بافتند؛ محصولاتی که مخصوص اعیان و اشراف بودند. پس از پیدایش صنعت لاستیک، گیوه‌هایی برای کارگران و کشاورزان تولید شدند که کفی آن‌ها از جنس لاستیک بودند.
قلمزنی
قلمزنی یکی از صنایع دستی مشهور ایرانی است که در بسیاری از شهرهای کشور دیده می‌شود. هنرمندان کرمانشاهی نیز از قدیم به این هنر مشغول بودند و با الهام از آثار تاریخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه در نهایت ظرافت و زیبایی آثار هنری بی‌نظیری خلق کرده‌اند که شهرت جهانی دارند. از میان مشهورترین و حرفه‌ای‌ترین قلمزنان کرمانشاهی میتوان به استاد علی اکبر عین القضایی اشاره کرد که با تدریس قلمزنی به جوانان کرمانشاهی به احیای قلم زنی در این منطقه کمک شایانی کرده است.
فلزهای مورد استفاده در قلم زنی از جنس طلا، نقره، مس، برنج، ورشو و مفرغ هستند و هنرمند قلمزن با استفاده از ابزارهایی مانند چکش و قلم روی این ورق‌ه‌های فلزی حکاکی می‌کند.
ساخت سازهای سنتی
ساخت سازهای سنتی مانند دف و تنبور در مناطق مختلف استان کرمانشاه رایج است. تنبور در زبان محلی «تمبره» خوانده می‌شود و هنرمندان تنبورنواز به‌خصوص افراد اهل دل و عرفان در مجالس ذکر و مراسم مذهبی به هنگام دعا و نیایش تنبور می‌نوازند. سه تار، چگور و دیوان نیز از دیگر سازهای هم‌خانواده تنبور هستند که در استان کرمانشاه تولید می‌شوند. این سازها در ابعاد کاسه، دسته، تعداد سیم‌ها، تعداد پرده‌ها، تعداد گوشی‌ها و همچنین نواختن با تنبور متفاوت هستند.
مرس بافی
مرس بافی یکی از هنرهای سنتی و اصیل استان کرمانشاه است که به‌تازگی به ثبت ملی رسیده است. مرس نوعی پارچه محلی است که از آن برای تهیه پوشاک محلی مردان و زنان منطقه استفاده می‌شود. پشم بز «مرسی» (کرک نازک زیر گردن و شکم نوعی بز محلی)، ماده اصلی بافت این پارچه مخصوص است. پارچه مرس بیشتر در مناطق و شهر های جوانرود، روانسر، مهاباد، سقز و شهر زاخو عراق تولید و بافته می‌شود. پشم مرس در فرآیند تولید پارچه رنگ‌آمیزی نمی‌شود؛ بلکه با ترکیب دو یا چند نوع پشم خود رنگ با هم و حلاجی کردن آن‌ها به دست می‌آید.
فلزکاری از صنایع دستی قدیمی و مهم استان کرمانشاه است و امروزه ساخت ابزارها و وسایل فلزی مانند چاقو، کارد، قندشکن، ابزار زین و یراق، قفل و کلید و آلات کشت و زرع در کارگاه‌های شهر کرند و چند کارگاه آهنگری در کرمانشاه کماکان رواج دارد. صنعت فلزکاری در استان کرمانشاه رو به نابودی است و امید می‌رود که با توجه مسئولان دوباره احیا شود.
نمد مالی
نمدمالی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی یزد می باشد که همانطور از اسم ان مشخص است بر اثر مالید شکل می گیرد و انرا میتوان در چادر عشایر و ….. مشاهده نمود
شال بافی
شال بافی، مرز بافی، چاقوسازی، منبت، معرق، پارچه دستباف، نازک کاری چوب و ریزه کاری چوب، ساخت زیور آلات محلی، دوخت‌های سنتی (رودوزی)، سفالگری، طراحی سنتی، نساجی (اهرامی بافی) تراش شیشه، رنگرزی سنتی، طراحی فرش، تذهیب، نگارگری، خراطی و مجسمه سازی از جمله هنرهای بومی و صنایع دستی استان کرمانشاه هستند.
صنایع دستی کرمانشاه را از کجا بخریم؟
بازار کرمانشاه
بازار کرمانشاه یکی از مراکز مهم تاریخی و تجاری فعال با قدمتی از اوایل دوره قاجار است
بازار کرمانشاه یکی از مراکز مهم تاریخی و تجاری فعال با قدمتی از اوایل دوره قاجار است که تاریخ ساخت آن به سال ۱۸۰۶ (زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار) بازمی‌گردد. این بازار در آن زمان یکی از مراکز مهم تجاری و اقتصادی غرب بود و مکانی مهم به شمار می‌آمد. بازار سنتی کرمانشاه دارای ساختار طولی است و در اطراف آن فضاهای عمومی گوناگونی وجود دارد. صنوف مرتبط در همسایگی یکدیگر هستند و ساختاری یک‌پارچه و منظم به این بازار بخشیده‌اند. فضاهای موجود در بازار کرمانشاه شامل راسته بازارها، دالان‌ها، حجره‌ها (دکان‌ها)، چهارسوق با گنبدی با معماری ظریف و زیبا، کاروان‌سرا، میادین، مساجد و تکایا و قهوه‌خانه‌ها می‌شود.