هنر سوزن دوزی یکی از زیر شاخه های صنعت نساجی و دوخت و دوز ایران می باشد که بر عکس بسیاری از هنر های قدیمی که با ورود به دوران مدرن کم رنگ شده اند، سوزن دوزی هنوز ارزش و اصالت خود را حفظ کرده است؛ «سوزنی» “Suzani” نام دیگر این هنر در زبان خارجی است که از کلمه سوزن در زبان فارسی برگرفته شده است؛ اصل ظهور و پیدایش این هنر را به قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی که مربوط به سال ها پیش می شود، نسبت می دهند؛ سوزن دوزی را می توان یک نوع گلدوزی و هنر دستی بسیار ظریف دانست که فرد دوزنده با استفاده از طرح های آماده و مخصوص و با خلاقیت خود پارچه، مانتو و …. را زیبا تر می کند.
کاربرد سوزن دوزی
• کاربرد سوزن دوزی در زمان حال
این هنر قدمت بالایی دارد اما هنوز از یاد نرفته و کاربرد های خود را در خیاطی و بسیاری از حرفه های دیگر حفظ کرده است؛ یکی از کاربرد های این هنر در دوخت لباس یک سری از قوم های ایرانی است اما این تنها کاربرد نیست، امروزه با درک مفهوم زیبایی این هنر، از آن در تزئین کیف های دستی و شال، مانتوهای رسمی و کلاسیک به علاوه تزئین وسایلی از جمله پرده، پارچه های مبلمان و رومیزی هم استفاده می کنند.
• 2 کاربرد سوزن دوزی در زمان گذشته
به غیر از کاربرد هایی که در قسمت قبل گفته شد سوزن دوزی در گذشته کاربرد های دیگری هم داشت:
1- جنبه ی محافظتی
در گذشته مردم اعتقاد داشتند یکی از راه هایی که می توان اثر سحر و جادو را از بین برد، سوزن دوزی است پس با استفاده از آن طرح های به خصوص را روی لباس های خود برای باطل کردن جادو پیاده می کردند.
2- جنبه ی نمادین
در گذشته مردم لباس های سورن دوزی شده را به عنوان نماد آرامش به عروس و داماد در عروسیشان می دادند، آنان بر این باور بودند که وجود این لباس ها در خانه تازه عروس و داماد سبب می شود زندگی خود را با آرامش و به دور از دعوا سپری کنند.
وسایل سوزن دوزی
در این قسمت قصد داریم که ابزار و وسایل مورد استفاده در سوزن دوزی را نام ببریم اما قبل از آن به این موضوع توجه داشته باشید که ما انواع مختلفی از پارچه، نخ و سوزن را داریم که بسته به این که می خواهیم چه محصولی را با چه نوع دوختی آماده کنیم، کاربرد آن ها متفاوت است.
» انگشتانه
» نخ کوک
» کارگاه رو دوزی
» بالشتک سوزن
» قیچی
» رولت خیاطی
» مداد
» کاربن
» نخ
» سوزن
» پارچه
سوزن دوزی مانتو
به هنر دوختن طرح های زیبا بر روی سطح پارچه با استفاده از نخ گلدوزی و سایر مواد، سوزن دوزی مانتو گفته می شود، این هنر برای تزئین مانتو ها به سبک کلاسیک یا مدرن، مورد استفاده قرار می گیرد؛ شما می توانید مانتو هایی قدیمی سوزن دوزی شده را که دیگر کسی استفاده نمی کند، پیدا کنید و در مقابل آن در مزون های بسیار شیک و جدید هم نمونه های بروز شده آن را مشاهده نمائید.
انواع طرح سوزن دوزی روی پارچه مانتویی
⇐ نقوش هندسی
⇐ نقوش گیاهی
⇐ نقوش حیوانی
⇐ نقوش سنگی
سوزن دوزی اصفهان
اصفهان یکی از شهر هایی است که در سوزن دوزی حرف اول را می زند و یکی از مراکز این هنر است؛ این هنر در اصفهان بیشتر جنبه تزئین کردن را دارد و انواع وسایل و محصولاتی که با استفاده از آن تزئین می شوند شامل رومیزی – جلد قرآن – زیر قلیانی – سجاده – زیر بشقابی – انواع بقچه ها و غیره می باشند.
در اصفهان سوزن دوزی به دو قسمت گل دوزی و گندمی دوزی تقسیم می شود:
1. گلدوزی
این شاخه از سوزن دوزی هم پیشینه ای بسیار قدیمی دارد و بیشتر به صورت ارثیه مادر به دختر، نسل به نسل بین خانواده های ایرانی منتقل شده و با استفاده از نخ های مختلف، طرح های متفاوت را به صورت برجسته روی پارچه ایجاد می کنند؛ در ابتدای کار طرح و نقش این کار در انواع مختف گل خلاصه می شد اما با پیشرفت زمان، طرح های دیگر هم اضافه شد.
2. گندمی دوزی
به رو دوزی که با استفاده از روش توپُر دوزی، ساقه و خوشه های طلایی گندم را یا آوری کند، گندمی دوزی می گویند.
سوزن دوزی ساده روی پارچه
همان طور که در قسمت های قبلی اشاره شد سوزن دوزی طرح ها و نقش های مختلفی را بسته به محصول نهایی شما دارد، حال برخی از این طرح ها سخت و برخی دیگر آسان هستند؛ نمونه طرح های سخت نقش هایی است روی لباس های محلی بلوچ زده می شود و از طرح های آسان هم می توان به گلدوزی هایی که برای بقچه ها در اصفهان انجام می گیرد اشاره کرد، شما برای یاد گیری این مورد می توانید آموزش سوزن دوزی ساده روی پارچه را مطالعه کنید.
پته دوزی
پته دوزی یکی از شاخه های فرعی سوزن دوزی، سوزن دوزی سنتی و هنر اصلی زنان کرمانی است که با استفاده از نخ های رنگی روی پارچه های پشمی ضخیم، پرده های تزئینی، فرش، زیر لیوانی، آستین های قرآنی و … این هنر را خلق می کنند. ، این هنر تبدیل به این یک بار می شود که برای تزئین اقلام لباس، روسری و مانتو نیز استفاده می شود.
برای پته دوزی ابتدا باید طرح مورد نظر خود را که تنوع بسیار بالایی دارد را به پارچه انتقال دهیم و سپس با استفاده از نخ ( نوع و رنگ مورد نظر و متناسب ) شروع به دوختن قسمت های مختلف کنیم؛ این نکته را در نظر بگیرید که این هنر نیازمند صبر و تحمل بسیار زیاد است پس اگر کمی آستانه تحمل خود را بالا ببرید می توانید نتایج خارق العاده کار خود را ببینید.
طرح خام سوزن دوزی بلوچی
یکی از شاخه های بسیار اصیل سوزن دوزی، سوزن دوزی بلوچی است که دارای نتوع بسیار بالایی در طرح و نقش است و به وضوح می توان زیبایی، ارزش و اصالت را در نقش های آن مشاهده کرد؛ در این قسمت این طرح ها را به شما معرفی می کنیم:
طرح های ساده
⊕ جوک
⊕ روچ بر
⊕ جالار
⊕ ماه روچ
