از آنجایی که ایران سابقه ی کهن از تمدن ها را دارد و این تمدن ها در نقاط مختلف کشور شکل گرفته و حتی بعضی از آنها از دوران ماقبل تاریخ شکل گرفته اند بنابراین از وجود صنایع مختلف و حتی بسیار قدیمی بهره برده ایم در ایران در بیشتر نواحی هنر صنایع دستی وجود دارد.
صنایع دستی هر کدام از شهرهای مختلف ایران بر اساس آداب و رسوم و حتی مذهب آن شهر باهم متفاوت است که البته بعضی اوقات گاها بعضی از شهرها نیز صنایع دستی مشابه ای دارند و این تشابه در برخی نقاط زیاد و در برخی از نقاط فقط در اصل باهم تشابه دارند.
از مهم ترین صنایع دستی ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
قالی بافی
قالی بافی هنری است که از زمان های بسیار دور در ایران رایج بوده هنری که علاوه بر زیبایی کارآیی بسیاری هم دارد فرش دست بافت در شهرهای اصفهان،کاشان،قم،مشهد،تبریز،آذربایجان و کرمان یافت می شود که البته در برخی مناطق و شهرها هنر قالی بافی از ظرافت و زیبایی بیشتری برخوردار است.
آینه کاری
این هنر یکی از زیباترین هنرهای رایج ایرانیان است که در زمان ساسانیان رایج شده است و در کاخ های ایران و هم چنین اماکن مذهبی مانند حرم امام رضا (ع) و بعضی از امام زادگان به کار رفته است این هنر در شهرهایی مانند اصفهان،شیراز و تهران از شهرت بیشتری برخوردار است.
سفالگری
این هنر که حتی توسط انسان های اولیه ساخته می شده در سراسر دنیا وجود داشته اما ایران یکی از سرزمین هایی است که مردمش در ساخت سفال تبحر بیشتری داشتند و مهم ترین شهرهایی که این هنر را دارا هستند و از قدمت طولانی برخوردار هستند لالجین از شهر همدان،گناباد،میبد از شهر یزد،قم،مازندران،شهوار میناب گیلان،سمنان،شهرضا از اصفهان و ساوه.
مینا کاری
این هنر بیشتر بر روی مس انجام می شود و اصل هنر به ایرانیان هنرمند و زیبا دوست بر می گردد منشاء تولید هنر مینا کاری در شهر اصفهان می باشد.
نمد مالی
نمد به معنای نوعی پارچه ای ضخیم است که در اثر فشار زیاد و مالیدن بسیار پشم گوسفند و با رطوبتی که از آب و صابون به دست می آید درست می شود. نمد قدمتی چند هزارساله دارد و در بعضی از جاها گفته شده که قدمتی 5 هزارساله دارد. نمد تنها زیراندازی است که بافته نمی شود و با مالیدن بسیار درست می شود. از محصولاتی که با نمد مالی به دست می آید: کلاه نمدی،زیرانداز،جلوی دری و… به صورت زیبا به چشم می خورد.
این هنر زیبا در استان اصفهان به ویژه سمیرم و روستاهای سلم آباد،سر بیشه،شهر سرایان در خراسان جنوبی،مازندران،گیلان،سمنان و در روستای ابرسنج شاهرود به چشم می خورد؛و البته قبایل ترک و چادرنشینان ایرانی از استادان برجسته این هنر هستند و هم چنین نمد ترکمنی از بهترین و مهم ترین انواع نمد به شمار می آید.
پلاس
پلاس بافی پیشینه ای چند هزارساله دارد به طوری که می گویند این هنر قبل از بافت فرش بوده و قدمت آن بیش از فرش است. سبک پلاس شبیه گلیم است که به صورت عمودی و افقی بوده. محصولاتی که از پلاس به دست می آید: انواع پادری،روتختی،زیرانداز،خورجین و سجاده (که در دو نوع طرح دار و ساده است). این هنر در روستای محمود آباد آران و بیدگل اصفهان که روستای ملی پلاس بافی نیز به شمار می آید،وجود دارد.
سوزن دوزی
سوزن دوزی های ایرانی به اشکال مختلف صورت می گیرد و حتی می توان گفت سیستان و بلوچستان بهترین استادان سوزن دوزی را دارد. تنوع و تعدد این هنر به قدری زیاد است که در هیچ کدام از صنایع دستی دیگر دیده نمی شود. این هنر در نقاط مختلفی از جمله: خوارتوران،بیارجمند شاهرود،شهر مجن،سیستان و بلوچستان و هم چنین اصفهان دیده می شود.
قلم زنی
هنر قلم زنی هنری با قدمت چند هزارساله است. هنر قلم زنی در جاهای مختلف به شیوه های گوناگون انجام می پذیرد. قلم زنی در اصفهان به این گونه است که طرح های فی البداه که فیگور انسانی بیشترین الویت را برای قلم زن ها دارد و به جز آن مثل درخت و حیوانات بر روی فلزاتی چون مس و نقره کار می شود؛که البته کار قلم زنی بیشتر بر روی مس است. هنر قلم زنی بیشتر در اصفهان و اردبیل دیده می شود،که البته هنر قلم زنی اصفهان با اردبیل تفاوت هایی دارد و هرکدام زیبایی خاص خود را دارد.
