آموزش خاتم کاری روی مس یکی ازقدیمی ترین هنر های ایران است که از ظرافت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است؛ این هنر ابتدا از شهر شیراز شروع شده و سپس در دوره صفویان به اصفهان آورده شده است؛ شما میتوانید با آموزش های این مقاله به صورت مبتدی کاری را برای خود شروع کنید و آن را به عنوان یک هنر دستی به پایان برسانید.
خاتم کاری روی مس چیست
خاتم کاری هنری است که روی بسیاری از مواد صورت می گیرد اما چرا ما مس را بعنوان ماده اولیه این هنر انتخاب می کنیم؟ همانطور که می دانید خاتم کاری هنری بسیار حساس و ظریف است و حتی یک اشتباه کوچک نیز کل کار را خراب میکند؛ پس در درجه اول دقت شخص در کار کردن باید بالا باشد و دوم این که از فلزی استفاده کنیم که قابلیت شکل پذیری بالایی را دارا باشد همانند مس.
دیگر فلزات مثل طلا گران قیمت هستند یا همانند آن نمی توانیم آن ظرافت مورد نظر را روی آنها پیاده سازی کنیم.
آموزش مجازی خاتم کاری
همانطور که می دانید این هنر نیز همانند بسیاری از موارد دیگر به دلیل پیدایش ویروس کرونا آموزش های مجازی اش هم آماده شده است و شما می توانید از آن استفاده کنید اما خاتم کاری هنری تماما عملی است و اینگونه هنر ها را نمی توان به طور کامل و دقیق از طریق آموزش مجازی یاد گرفت.
پس بهترین راه این است که آن را به صورت حضوری فرا بگیری که می توانید از کلاس آموزش خاتم کاری در اصفهان یا اگر این کلاس ها در شهر خودتان برگزار می شود استفاده کنید.
روش خاتم کاری روی مس
قبل از پرداختن به مراحل کار ابتدا با ابزار ها و نقوش این کار آشنا می شویم.
ابزار خاتم کاری
• رنده
• چکش
• دریل
• سوهان
• ابزار مخصوص برش چوب
• انواع چوب : آبنوس ، فوفل ، عناب و ….
• انواع استخوان : فیل ، شتر،اسب و …
• مفتول های فلزی : آلومنیوم ، برنج ، نقره
ابزار خاتم کاری
» ترکیبی
» ابداعی
» سنتی
» اصیل
1- بریدن و آماده سازی مواد خام :
ابتدا مواد خام اعم از استخوان، چوب و فلز را آماده می کنیم و در مورد چوب هم اصولا از چوب هایی با رنگ های متفاوت استفاده می کنیم و بعد از آن باید چوب ها را با اره مخصوص به قطعات بسیار نازک برش دهیم که به این قطعات نازک چوب به اصطلاح “لا” گفته میشود.
حال نوبت به استخوان ها میرسد؛ استخوان ها را داخل یک ظرف سفالی که درون آن آهک است، به مدت سه ماه قرار میدهیم تا رنگ آن سفید شود و در آخر دوباره چوب و استخوان هار را به صورت ریز تر برش میزنیم.
در آخرین قسمت از این مرحله نوبت به برش فلز می رسد؛
فلز ها را برش می زنیم و برای اینکه بتوانید شکل مورد نظر خود را به دست آورید؛
باید مواد را روی یک تخته چوب که نقش قالب را دارد قرار دهید و روی آن سوهان پهن بکشید.
2- قرار دادن شش های مرکب و میله :
در این مرحله شما باید طرح مورد نظر خود را انتخاب کنید، به عنوان مثال ترکیب اشکال مثلثاتی را در داخل شش گوش های منتظم، با در نظر داشتن حداقل سه نمونه چوب رنگی و استخوان بعلاوه فلز می توان ترکیبات بسیار زیبا و متنوع را تشکیل داد.
3- بهم بستن گل ها و بسته بندی آن ها :
زمانی که میله ها آماده شد آن را با طولی معین برش می زنیم و به هشت قسمت تقسیم می کنیم، بعد از آن با توجه به بزرگی کار استخوان ها را روی کار قرار دهیم و قسمتی از آن را به همراه مواد دیگر که ارتفاعشان با ارتفاع کار یکی است، گرد کنیم.
در آخرین قسمت این مرحله گل های شش گوش و میله مثلثاتی را روی تخته ها یا استخوان ها می چسبانیم و تخته دیگری را روی آن قرار می دهیم و کل این مجموعه را بین دو تخته گیره می گذاریم و با چکش مخصوص آن را می کوبیم تا محکم شود.
4- بریدن بسته ها و لایه های پشت :
در این قسمت شما با استفاده از اره بسیار نازک بسته بندی میله را به قطعاتی با قطر 3 میلی متر برش می دهید.
5- برش طولی توره ها و سوار کردن ورقه ها :
توره ها را با استفاده از اره بسیار ظریف می بریم و به شکل ورقه های نازک قاچ می دهیم.
برش ها به شکلی انجام می شوند که با برش اول، لایه ی دو سایه به دو بخش مساوی تقسیم می شود و برش بعد، آصر اول را شکاف می دهد و همین کار را تکرار می کنیم تا 24 ورقه درست شود، بعد از آن ورقه ها را روی تخته ی بخصوصی صاف می کنیم و سمباده می کشیم و به وسیله ای که باید تزیین شود می چسبانیم.
در مرحله ی آخر سطح خاتم کاری شده را سنباده می کشیم و روغن سندلوس را به آن می زنیم تا مقاومت کافی را در برابر رطوبت داشته باشد.
نکته پایانی در تمامی مراحل گفته شده فراموشتان نشود که تمام نکات ایمنی را رعایت کنید و از دستکش و عینک ایمنی و پیشبند استفاده نمائید.
آموزش خاتم کاری روی چوب
یکی دیگر از موادی که خاتم کاری روی آن انجام میشود چوب است.
شاید با خود فکر کنید حالا که یکی از مواد اصلی تغییر کرد مراحل انجام این نوع خاتم کاری نیز فرق می کند، اما چنین موردی نیست؛ برای انجام این نوع خاتم کاری شما باید همان مراحلی را طی کنید که در قسمت قبلی برای شما توضیح دادیم.
ساعت خاتم کاری
ساعت یکی از وسایلی است که هر خانه ای حداقل به یکی از آنها نیاز دارد. علاوه بر این می توانید انواع مختلفی از این دستگاه را در اختیار دوستان و آشنایان خود قرار دهید. برای این کار می توانید از ساعت منبت کاری شده استفاده کنید که در مدل ها، طرح ها و نقش های مختلف موجود است و می تواند هدیه ای خاص از طرف شما برای آن عزیز باشد.
میناکاری روی مس
این شاخه از هنر هم دقت و ظرافت بسیار بالایی را برای به اتمام رساندنش می طلبد؛ البته ناگفته نماند که این هنر مخصوص شهر اصفهان است از گذشته تا به امروز؛ اگر بخواهم به صورت خلاصه مراحل کار را برایتان بگویم بدین صورت است:
ابتدا روی ظرف کار هایی را انجام میدهند که شکل مورد نظرشان را به خود بگیرد و از هر آلودگی پاک شود.
سپس طرح را روی ظرف انتقال می دهند و قبل از رنگ کردن خط های طرح را دور گیری می کنند.
در آخر هم بعد از آماده سازی رنگ های نسوز کار را با توجه به ترکیب رنگی مورد نظر خود کار را رنگ می کنند.
ناگفته نماند که از اول تا آخرین مرحله کار ظرف لعاب های زیادی را پشت سر می گذارد که هر کدام برای تثبیت یک مورد خاص می باشد.
