صنعت سفید کاری مس در راسته ی بازارها، کارگاه های کوچک و بازارهای سنتی در روستاها و شهرها وجود دارد در شهرهای اصفهان، قزوین، مشهد، تبریز و کرمان راسته بازارهای مخصوص مسگرها و نیز در کنار آنها سفیدگرها بوده است که به راسته بازار مسگرها معروف میباشد در بازارهای مسگرها سفید کاری مس نیز انجام می شود آموزش سفیدگری مس نیز در این بازارها انجام می گیرد.
در روستاها و نیز محلههای عشایری سفیدگری را یا خود مسگر به عنوان کار بعدی انجام میدهد و یا اینکه یک نفر سفیدگر دورهگرد هر چند وقت یکبار به آنجا آمده و بساط خود را در میدانگاه اصلی روستا، محل و یا زیر سایه درختی گسترده و مشغول سفید کردن ظروف اهالی میشد ساز و برگ سفیدگر دورهگرد بسیار ساده است یک گودال کوچک به قطر ۳۷ و گودی۳۰ سانتیمتر در زمین میکند که کار کوره وی را انجام دهد، یک لوله آهنی را به زیر گودال میکشد، دم دستی را به سر دیگر لوله وصل میکند و با استفاده از مواد و فن سفیدگری، کارش را انجام میدهد. اندکی مس برای سلامتی مفید است ولی مقدار زیاد آن می تواند مسمومیت زا باشد. به همین دلیل، ظروف مسی را معمولا با لایه ای از قلع می پوشانند تا از ورود مس به غذا جلوگیری شود.
سفید کاری مس
کار مسگران دو بخش است: بخش اول ساخت و ساز محصولات مسی که بوسیله ی ورقه های مسی و با استفاده از چکش به تولید و ساخت انواع ظروف مسی می پردازند، بخش دوم کار مسگران بازسازی ظروف کهنه ی مسی است که در اصلاح به آن سفید گری ظروف مسی یا قلع اندود کردن مس می گویند. سفید کردن ظروف مسی و تعمیرآن در کارگاه مسگری صورت می گیرد، و سفیدگری مس در کل در راستای کار مسگران است هرچند گاهی نیز اتفاق می افتد که مسگر کار تعمیرو آبکاری قلع روی مس را انجام نمی دهد و فقط به ساخت و ساز مس می پردازد.
ظروف مسی
راهکارهای سفید کردن ظروف مسی
اگر داخل ظرف مسی قرمز شده باشد باید سفید کاری یا همون قلع اندود بشود که باید به قلعکارهای معتبر تحویل داده شود، سفیدگری عبارتست از سفید کردن ظروف مسی با قلع، که بعد از خرید و قبل از استفاده و یا هر دو سال یک بار انجام میشود، معمولاً بعد از خرید مس یا هر دو سال یکبار که ظروف به مرور زمان سفیدی خود را از دست میدهند و رنگ آنها تیره میگردد آن را جهت سفید کردن به سفیدگر میدهند.
قلع اندود کردن ظروف مسی
فن کار:
اولین مرحله کار دیزاب دادن ظروف است، دیزاب را در آب جوشانده و به هم میزنند تا خوب حل گردد؛ بعد از سرد شدن، بهعنوان مواد پاک کننده استفاده میکنند، به این صورت که مقدار خیلی کمی از مایع را در ظروف میریزند و آن را با حرارت کوره داغ میکنند، سپس با پارچهای ضخیم آن را به تمام بدنه ظرف میمالند و بعد آن را شستشو میدهند.
دومین مرحله کار ساییدن ظروف است که این کار بهوسیله شن و پوست بز انجام میگیرد، بدین ترتیب که، مقداری از شن را بر روی پوست میریزند و به بدنه ظروف میکشند و یا جهت ساییدن پشت ظروف، آنها را بر روی مقداری شن قرار میدهند و در داخل ظرف میایستند و با گرفتن دو دست به دیوار آن را به دو جهت چپ و راست میچرخانند که با انجام این کار بدنه بیرونی ظروف تمیز میگردند؛ بعد از ساییدن آن را شستشو داده و آماده سفید کردن میشوند.
در زمان شروع سفیدگری، ظرف را در دهانه کوره قرار میدهند تا خوب داغ شود. سپس مقداری نشادر در داخل ظرف میریزند و با پنبه آن را به تمام نقاط داخلی و بیرونی ظرف میمالند و بهدنبال آن مقدار خیلی کمی قلع به بدنه داخلی و خارجی ظرف میکشند و مجددا نشادر در داخل ظرف ریخته و پنبه را خیلی محکم به تمام قسمتهای ظرف میکشند و بعد آن را در آب فرو میبرند و مجددا آن را خشک میکنند و ظرف رنگ سفید شفاف به خود میگیرد لازم به ذکر است که نشادر باعث میگردد، که قلع بر بدنه ظروف ثابت گردد سفیدگر مزد خود را، براساس وزن مس دریافت میکند.