هرزگرد (Tensioner) یکی از قطعات مهم در سیستم‌های انتقال حرکت خودرو است که به تنظیم و نگهداری کشش صحیح تسمه‌ها و زنجیرهای تایمینگ، دینام، پمپ واتر، کمپرسور کولر و سایر اجزای مکانیکی در موتور کمک می‌کند.
این قطعه وظیفه دارد که کشش مناسب را بر روی تسمه یا زنجیر اعمال کرده تا از پرش یا شل شدن آن‌ها جلوگیری کند و عملکرد بهینه سیستم‌های مختلف موتور را تضمین نماید.
انواع هرزگرد
1. هرزگرد تسمه تایم
در سیستم تایمینگ موتور خودرو، هرزگرد با تنظیم کشش تسمه تایم از پرش یا شکستگی آن جلوگیری می‌کند. این قطعه به طور مستقیم با موتور و سوپاپ‌ها در ارتباط است و عملکرد صحیح آن برای جلوگیری از خرابی موتور بسیار مهم است.
2.هرزگرد تسمه دینام
در این سیستم، هرزگرد وظیفه حفظ کشش تسمه‌ای را دارد که دینام خودرو را به چرخش درمی‌آورد. این تسمه برق مورد نیاز سایر اجزای الکتریکی خودرو را تأمین می‌کند.
3. هرزگرد تسمه کولر (AC)
در سیستم تهویه خودرو، هرزگرد مسئول تنظیم کشش تسمه‌ای است که کمپرسور کولر را به حرکت در می‌آورد.
4. هرزگرد زنجیر تایم
مشابه هرزگرد تسمه تایم، هرزگرد زنجیر تایم در موتورهایی که از زنجیر تایم به جای تسمه استفاده می‌کنند، برای تنظیم کشش زنجیر به کار می‌رود.
وظایف اصلی هرزگرد
1. تنظیم کشش
اصلی‌ترین وظیفه هرزگرد، تنظیم کشش تسمه‌ها و زنجیرهاست. کشش درست و مناسب از پرش، شل شدن یا پاره شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
2. جلوگیری از آسیب‌های مکانیکی
هرزگرد به کمک کشش صحیح، از تماس نادرست قطعات متحرک مانند تسمه و چرخ‌دنده‌ها جلوگیری می‌کند و باعث کاهش سایش و آسیب‌های ناشی از اصطکاک می‌شود.
3. کمک به عملکرد بهینه سیستم
هرزگرد با کمک به تنظیم کشش تسمه‌ها یا زنجیرها، عملکرد بهینه اجزای مختلف موتور را تضمین می‌کند، از جمله موتور، دینام، پمپ واتر، کمپرسور کولر و سایر تجهیزات مرتبط.
4. کاهش لرزش‌ها
هرزگردها معمولاً دارای بلبرینگ‌هایی هستند که باعث کاهش لرزش و ارتعاشات در سیستم‌های مکانیکی می‌شوند. این ویژگی می‌تواند به کاهش نویز و صدای اضافی موتور کمک کند.
اجزای هرزگرد
1. بلبرینگ
در اکثر هرزگردها از بلبرینگ‌ها برای کاهش اصطکاک و ایجاد حرکت روان استفاده می‌شود. بلبرینگ‌ها موجب افزایش عمر قطعه و کاهش فرسودگی آن می‌شوند.
2. کاسه هرزگرد
کاسه معمولاً از جنس فولاد یا آلومینیوم ساخته می‌شود و از بلبرینگ‌ها یا سایر اجزای مکانیکی هرزگرد محافظت می‌کند.
3. کشنده یا فنر کششی
برخی از هرزگردها به سیستم کششی مانند فنر مجهز هستند که به حفظ کشش مناسب تسمه یا زنجیر کمک می‌کند.
4. غلطک‌ها
در هرزگردهای تسمه، غلطک‌هایی وجود دارند که تسمه را به سمت خود کشیده و کشش آن را تنظیم می‌کنند.
دلایل خرابی هرزگرد
1. فرسودگی بلبرینگ‌ها
بلبرینگ‌های هرزگرد به مرور زمان دچار سایش می‌شوند و باعث ایجاد صداهای اضافی و عملکرد نامناسب می‌شوند.
2. کمبود روغن یا روانکاری
اگر هرزگرد به درستی روغن‌کاری نشود، بلبرینگ‌ها و سایر اجزا دچار اصطکاک شدید خواهند شد و خرابی در سیستم ایجاد می‌شود.
3. خرابی فنر یا سیستم کشش
اگر فنر یا سیستم کششی هرزگرد از کار بیفتد، کشش تسمه یا زنجیر دچار مشکل می‌شود و ممکن است باعث از بین رفتن هماهنگی اجزای موتور شود.
4. قرار گرفتن در معرض دمای بالا
هرزگردها در محیط‌های با دمای بالا مانند موتور خودرو قرار دارند و در صورت افزایش بیش از حد دما، ممکن است عملکردشان دچار اختلال شود.
5. آسیب مکانیکی یا ضربه
ضربات ناگهانی یا فشار زیاد در هنگام کارکرد می‌تواند به هرزگرد آسیب رسانده و آن را از عملکرد صحیح بازدارد.
6. فرسودگی و پوسیدگی مواد
در برخی موارد، مواد به‌کار رفته در ساخت هرزگرد (مانند پلاستیک یا لاستیک) ممکن است به مرور زمان فرسوده شوند و موجب خرابی آن شوند.
نکات مهم برای نگهداری هرزگرد
1. بررسی دوره‌ای
بررسی و نگهداری دوره‌ای هرزگردها به‌ویژه در سیستم‌های حساس مانند تسمه تایم بسیار مهم است. هر گونه خرابی باید در اسرع وقت شناسایی و تعمیر شود.
2. روغن‌کاری منظم
اطمینان از روغن‌کاری صحیح بلبرینگ‌ها و سایر اجزای متحرک هرزگرد می‌تواند عمر آن را افزایش دهد.
3. توجه به صدای غیرعادی
در صورت شنیدن صدای زوزه یا جیرجیر از موتور یا سیستم انتقال حرکت، ممکن است بلبرینگ یا اجزای هرزگرد دچار خرابی شده باشد.
4. تعویض به موقع
همان‌طور که با قطعات دیگر خودرو، تعویض هرزگرد نیز باید به‌موقع انجام شود تا از بروز مشکلات جدی‌تر در سیستم موتور جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
هرزگرد یک قطعه حیاتی در سیستم‌های مختلف موتور خودرو است که تنظیم کشش صحیح و جلوگیری از خرابی قطعات متحرک را تضمین می‌کند.
با توجه به اینکه هرزگردها معمولاً در معرض شرایط سختی مانند گرما، فشار و ارتعاشات قرار دارند، نگهداری صحیح از آن‌ها می‌تواند عمر مفید سیستم‌های مختلف خودرو را افزایش دهد و از بروز خرابی‌های جدی جلوگیری کند.
