آموزش طلاکوبی روی فلز یکی از هنر های اصیل و قدیمی ایرانیان می باشد که به عنوان یکی از موارد تزئینی بر روی فلز کاربرد دارد؛ طلا از دیر باز تا به امروز یکی از گران بها ترین فلز های جهان بوده و هست و طبیعتا عموم مردم توانایی خرید وسایل تزئین شده با این فلز را نداشتند و این نوع تزئین فلز روی موارد خاص انجام می شود همانند گلدان ها، علم های عزاداری، پیکره برخی از مجسمه پرندگان مانند طاووس و برخی از ظروف فلزی خاص دیگر مثل یکسری جعبه ها، قندان ها و شکلات خوری ها.
ما در این مقاله چگونگی تزئین وسایل با این فلز و هنر طلا کوبی را به شما آموزش می دهیم.
چگونه این هنر به ایران رسید؟
هنر طلا کوبی پیشینه اش به شهر های خراسان، سمرقند و کشور افغانستان باز می گردد که در واقع استاد های ایرانی اندکی نیز در این زمینه فعالیت دارند؛ به این هنر در ایران زیاد پرداخته نشده است و بیشتر استادان این کار در افغانستان هستند؛ طلاکوبی به دوسبک ایرانی و افغانی اجرا می شود و تفاوت این دو سبک به کار گرفتن مینیاتور و تذهیب در سبک ایرانیان است، پیشینه این کار به 700سال پیش یعنی در دوره ی صفویه باز می گردد، که تا امروز مخفی و سری کار می شده، و هیچ آموزشی نداشته است.
چگونه طلا در تزئینات کاربرد دارد؟
زرگری امروزه در اصفهان و تهران رایج است. بسیاری از مصنوعات فولادی از جمله علم ساخته می شود و می دانیم که جلوی دید عزاداران به ویژه در مراسم عزاداری امام حسین (ع) حرکت می کنند. علم علاوه بر ورق‌های فولادی، اساساً شامل مجسمه‌هایی از پرندگان و حیوانات دیگر و همچنین گلدان‌هاست؛ جعبه‌ها و شمعدان‌ها. همه این مصنوعات به میله ای که قاب روی آن قرار دارد متصل می شوند. قابل ذکر است که در میان تیغه های علم و به ویژه تیغه میانی که از سایر تیغه ها بلندتر است نام مبارک طلایی است.
روش های انجام طلا کوبی
1. طلا کاری آتشین
ملغمه ترکیبی از پودر طلا و جیوه می باشد، که با کاردک یا دست، یک لایه نازک از آن روی سطح زمینه به شکل یکنواخت پهن می شود و پس از اتمام کار آن را حرارت می دهند؛ جیوه از سطح کار با استفاده از حرارت جدا می شود و یک لایه نازک طلا بر روی سطح مس یا نقره باقی می ماند؛ بعضی اوقات برای طلا کوبی از ورقه های طلا هم استفاده می کنند، برای این کار سطح کار مورد نظر را با استفاده از قلم های عاج دار زبر می کنند، بعد از آن ورق طلا را روی آن قرار می دهند و به آرامی می کوبند و این پوشش با مقدار کمی حرارت ثابت می گردد.
2. مکان مشخص
برای انجام کار طلاکوبی، مکان هایی را که می خواهیم طلاکوبی شوند، مشخص می کنیم و توسط کارد مخصوص طلاکوبی ( کوتاه و تیز است ) زبر می کنیم؛ ورقه به شدت نازکی را روی سطح زبر قرار می دهند، سپس با چکش طلاکوبی، سطح پایینی را می کوبند و در آخر آن را جلا می دهند تا هرگونه ناهمواری کار را از بین ببرند و در نهایت بعد از طی کردن این مراحل، محصول آماده ارائه می شود.
روش طلا کوبی علم
برای ساخت علم، معمولا فلز استفاده شده در زمینه کار فولاد است، که همه ی مراحل شکل دهی آن با استفاده از چکش و با دست انجام می گیرد و در آخر کل قطعات به همدیگر متصل می شوند و کار پرداخت می گردد؛ در آخر نمونه کار آماده شده، به روش طلاکوبی تزئین می شود.
برای این کار، اول تمام بخش هایی را که برای طلاکوب شدن مد نظر گرفته اند به وسیله کارد مخصوص، خش می اندازند و طرح مورد نظر بر روی سطح فولاد ایجاد می گردد، بعد از آن سیمی از جنس طلا به قطر یک تار موی انسان در شیار های ایجاد شده قرار داده می شود و با استفاده از چکش نقده کوبی، تا زمانی که در شیار مورد نظر کاملاً قرار بگیرد کوبیده می شود.
سپس با استفاده از یک قطعه سنگ یشم، آنقدر روی کار می کشند، تا طلا و فولاد به همدیگر جوش بخورند؛ بعد از اتمام کار طلاکوبی، روی سطح فولاد از نوعی جوهر مخصوص استفاده می شود و با حرارت دادن، تمام سطح فولاد به رنگ سیاه در می آید؛ در آخر تمام بخش های کار به وسیله مصقل پرداخت می شود تا به طور کامل جلا پیدا کند.
طلاکوبی روی چوب
این هنر هم یکی از هنر های قدیمی و بسیار اصیل ایرانی است که از آن برای تزئین استفاده می شود؛ اما روش کار کردن روی آن کمی متفاوت است زیرا چوب هر چقدر هم که کیفیتش بالا باشد توان تحمل ضربات چکش را ندارد، از طرف دیگر نمی توان چوب را حتی تا مقدار های کم حرارت داد زیرا می سوزد و از بین می رود؛ پس باید از روشی دیگر استفاده کنیم.
به طور خلاصه برای این کار ابتدا وسیله را ساخته و مکان هایی را که می خواهند طلا کوبی شود را خالی می گذارند و در آخر طلا را همانند رنگ روی آن می زنند یا به شکل ورقه ای آن ها را می چسبانند.
این نکته بسیار حائز اهمیت است که شما باید برای شروع کار به کسانی که تجربه بالایی در این زمینه دارند مراجعه کنید و کار را بیاموز و بعد از آن شروع به کار کنید.
نقره کوبی روی چوب
نقره کوبی هم یکی از قدیمی ترین و پر استفاده ترین شاخه های هنر است زیرا قیمت آن بسیار کم تر از کاری می باشد که در آن طلا استفاده شده است اما در عین حال زیبایی خاص خود را دارد و بیشتر مردم از این محصولات استفاده می کنند.
در رابطه با مراحل انجام این کار باید بگویم که تفاوت چندانی با طلا کوبی ندارد؛ یعنی اصل انجام کار یکی می باشد اما در برخی از مراحل نیاز است که کار بیشتر یا کم تری صورت بگیرد.
