صنایع دستی جایگاه ویژه ای در میراث فرهنگی هر ملتی دارد، تنوع صنایع دستی نشان دهنده ذوق، تفکر و خلاقیت یک ملت است، و بسته به موقعیت جغرافیایی هر منطقه متفاوت است؛ صنایع دستی تاثیر زیادی بر اقتصاد، اشتغال، صادرات، گردشگری و فرهنگ هر کشور دارد، ایران همواره در صنعت گردشگری و صنایع دستی پیشرو بوده است و از این نظر کشور ایران به موفقیت های زیادی دست یافته است.
نقش صنایع‌دستی در اشتغال
امروزه با امکانات گسترده‌ای که در زمینه‌ی فروش داخلی و صادرات صنایع‌دستی به کشورهای خارجی وجود دارد، می‌توان برای این نیرو در بخش کشاورزی شغل و درآمد ایجاد کرد و از مهاجرت بی‌رویه‌ی آنان به شهرها جلوگیری کرد؛ در حال حاضر تعداد زیادی از روستاها، کشاورزان و خانواده‌شان با پرداختن به صنایع‌دستی و تولید محصولاتی نظیر قالی، گلیم، رودوزی‌های سنتی، پارچه‌های دست‌بافت، سفال، حصیربافی و غیره به درآمد جانبی قابل‌توجهی دست یافته‌اند و همین امر عامل مهمی در جلوگیری از مهاجرت آنان به شهر بوده است.
صنعت هنرهای دستی، این پتانسیل را دارند که به افزایش اشتغال زایی و درآمدهای غنی یک کشور بپردازند؛ از فواید صنایع دستی می توان به توانمند سازی زنان نیز اشاره نمود. هستند در سرتاسر کشور، بانوان هنرمندی که با استفاده از هنر و خلاقیت خود در مناطق روستایی به این شغل مشغول اند.
نقش صنایع دستی در ازدیاد درآمد سرانه
امروزه تلاش برای افزایش درآمد سرانه در کشورهای مختلف جهان به رقابتی بی پایان تبدیل شده است و به نظر می رسد در صورتی که کشورهای جهان سوم موفق شوند شکاف کنونی خود را با کشورهای توسعه یافته پر کنند، برنامه های آنها موفق خواهد بود. از این رو، بدون شک هر عاملی که در افزایش درآمد سرانه کشورهای در حال توسعه نقش داشته باشد، دارای اهمیت است و این صنعت برای مزایایی مانند «کاریابی»، «ساده بودن فناوری»، «عدم نیاز به فنی و «سریع» است.
آموزش و پرورش و تأثیر فوق العاده آن در «بالا بردن سطح اشتغال» و غیره بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری زمینه ساز توسعه و پیشرفت است. به ویژه در مناطق روستایی و عشایری، صنایع دستی را می توان دومین منبع درآمد و در برخی نقاط کشور به عنوان مهمترین عامل شغلی و درآمدی دانست که با کمترین هزینه و در کمترین زمان ممکن شما قادر به ارائه صنایع دستی خواهید بود.
نقش صنایع‌دستی در توسعه‌ی صادرات
موفقیت‌های به دست آمده در زمینه صادرات گسترده‌ی صنایع‌دستی ناشی از عوامل زیر است:
عدم شباهت و عدم رقابت پذیری محصولات صنایع دستی با محصولات صنعتی کشورهای پیشرفته، از این نظر می توان گفت که کشورهایپیشرفته متقاضی و کشورهای در حال توسعه تامین کننده هستند.
- ارزانی نسبی قیمت صنایع‌دستی به علت پایین بودن سطح دستمزدها در ممالک در حال توسعه
- بالا بودن قدرت خرید «تمایل نهایی به مصرف» مردم در کشورهای پیشرفته و علاقه‌ی آنان به خرید و استفاده از اشیای «هنری-مصرفی»
- توجه کشورهای صنعتی به ملاحظات اجتماعی و سیاسی خاصی که منجر به اعمال سهمیه و معافیت های گمرکی برای محصولات صنایع دستی صادراتی به کشورهای جهان سوم شده است
اثرات فرهنگی و هنری صنایع‌دستی
جنبه های اقتصادی از جمله ایجاد مشاغل دائمی و فصلی، و همچنین نقش موثر آن در کاهش روند مهاجرت به شهرها در تداوم و استمرار این هنر تاثیر داشته است. هنرمندان عرصه صنایع دستی به لایه‌های ذهنی و شخصیتی مخاطب راه پیدا می‌کنند و با استفاده از طراحی‌های شناخته شده و رنگ‌ها و مفاهیم، آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و متحول می‌کنند؛ وجود بیش از هزار طرح، نقش و نگار در بیش از دویست هنر دستی و صدها رنگ و رنگ آمیزی نشان می دهد که صنایع دستی سنتی ایران بر عشق، معنویت، دانش، فرهنگ معنوی و بومی بنا شده است.
در مطالعات تخصصی در مورد نقش و جایگاه صنعت، هرگز نباید از آثار فرهنگی و هنری صنایع دستی صرف نظر کرد، بلکه صرفاً جنبه های اقتصادی، اجتماعی و تجاری این صنعت را نباید نادیده گرفت که هر یک از اهمیت و توجه ویژه ای برخوردار هستند. زیرا اساس اصلی صنایع دستی پایداری فرهنگی و هنری با رعایت ارزش‌های فرهنگی و هنری صنایع دستی است که با حفظ کیفیت و اصالت آثار از نظر رنگ، کاغذ، رنگ و لاک همراه است و می توان به ماندگاری صنایع دستی فکر کرد تا اثرات انکارناپذیر بهره مندی از صنایع دستی اقتصادی، اجتماعی محقق شود.
فواید صنایع دستی بر گردشگری ایران
ایران همیشه در صنایع دستی پیشتاز است و به موفقیت های زیادی دست یافته است. می توان گفت امروزه این صنعت در اکثر کشورها منبع درآمد مهمی است، حتی می توان گفت در برخی از کشورها صنایع دستی پس از کشاورزی دومین و مهم ترین شغل برای مشاغل روستایی به حساب می‌آید.
- موزه ها و اماکن تاریخی با برخورداری از صنعت هنری تا کنون توانسته اند به درآمدزایی خوبی دست پیدا کنند.
- از مزایای صنایع دستی می توان به درآمد ارزی کشور نیز اشاره کرد.
- در برخی از مناطق گردشگری که از لحاظ هنرهای سنتی غنی هستند وجود چنین صنعتی به کسب و کار افراد کمک بسزایی می کند.
صنایع دستی سازگار با محیط زیست
محصولات صنایع دستی کاملاً دوستدار محیط زیست هستند، بسیاری از آنها نیز از ارگانیک و طبیعی استفاده می کنند که خطری برای زندگی انسان ندارند.
